Co to jest PEG?
PEG, czyli przezskórna gastrostomia endoskopowa, to zaawansowany zabieg medyczny, który zrewolucjonizował sposób odżywiania pacjentów z problemami z przyjmowaniem pokarmów drogą doustną. Procedura ta, polegająca na umieszczeniu sondy odżywczej bezpośrednio w żołądku przez ścianę jamy brzusznej, stanowi kluczowe rozwiązanie w terapii żywieniowej, umożliwiając dostarczenie niezbędnych składników odżywczych tam, gdzie tradycyjne metody zawodzą. Zrozumienie, co to jest PEG, jest fundamentalne dla pacjentów i ich bliskich, którzy stają przed wyzwaniem długotrwałego żywienia dojelitowego.
Przezskórna gastrostomia endoskopowa – definicja
Przezskórna gastrostomia endoskopowa, w skrócie PEG, jest endoskopową procedurą chirurgiczną, która umożliwia bezpieczne i skuteczne wprowadzenie specjalnej sondy (drenu) do żołądka pacjenta. Sonda ta przebija się przez ścianę jamy brzusznej, tworząc kanał, którym możliwe jest podawanie płynnych mieszanek odżywczych, leków czy wody. Zabieg ten został po raz pierwszy wykonany w 1980 roku w Cleveland Clinic, a od tego czasu stał się standardem w leczeniu żywieniowym dla wielu pacjentów. Głównym celem PEG jest zapewnienie optymalnego odżywiania u osób, które z różnych przyczyn nie są w stanie przyjmować pokarmów w sposób naturalny, czyli doustnie.
Wskazania i przeciwwskazania do zabiegu PEG
Kiedy stosuje się żywienie dojelitowe przez PEG?
Żywienie dojelitowe przez PEG znajduje zastosowanie w szerokim spektrum schorzeń i stanów, które uniemożliwiają lub utrudniają prawidłowe przyjmowanie pokarmów drogą doustną. Do głównych wskazań należą choroby nowotworowe zlokalizowane w obrębie jamy nosowej, gardła, krtani, a także rak przełyku, które prowadzą do zwężenia lub niedrożności górnego odcinka przewodu pokarmowego. PEG jest również niezbędny w przypadku zaburzeń połykania (dysfagii), które mogą być konsekwencją udarów mózgu, chorób neurologicznych takich jak choroba Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne czy urazy mózgu. Kolejnymi ważnymi wskazaniami są stany związane z ciężkim niedożywieniem lub potrzebą długotrwałego wsparcia żywieniowego, które obserwuje się w przebiegu chorób takich jak AIDS, zespół krótkiego jelita, mukowiscydoza czy choroba Crohna. W praktyce PEG umożliwia skuteczne dostarczenie niezbędnych składników odżywczych, co jest kluczowe dla poprawy stanu zdrowia, regeneracji i komfortu życia pacjentów. Karmienie przez PEG może mieć charakter tymczasowy, trwający krócej niż 30 dni, lub trwały, gdy problemy z odżywianiem są długoterminowe.
Przeciwwskazania do wykonywania zabiegu PEG
Mimo swojej skuteczności, zabieg PEG nie jest odpowiedni dla wszystkich pacjentów. Istnieje szereg przeciwwskazań, które muszą być uwzględnione przed podjęciem decyzji o jego wykonaniu. Należą do nich przede wszystkim zaburzenia krzepnięcia krwi, które zwiększają ryzyko krwawienia podczas procedury. Inne ważne przeciwwskazania to zrakowacenie otrzewnej, obecność wodobrzusza (nadmierne gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej) czy aktywne zapalenie otrzewnej, które mogą komplikować zabieg i zwiększać ryzyko infekcji. PEG nie jest zalecany u pacjentów z jadłowstrętem psychicznym (anoreksją) lub ciężkimi psychozami, a także w stanie terminalnym, kiedy dalsze intensywne leczenie nie jest wskazane. Dodatkowo, przeciwwskazaniami mogą być niedrożność przewodu pokarmowego, masywne wodobrzusze, ostra choroba wrzodowa żołądka, wstrząs, brak zgody pacjenta na zabieg, obecność naciekającego guza w okolicy planowanego nakłucia, a także niemożność uzyskania odpowiedniego przylegania ścian żołądka do ściany brzucha, co jest kluczowe dla bezpiecznego wykonania procedury.
Jak przebiega zabieg PEG i jego rodzaje?
Jak wygląda zabieg założenia PEG?
Zabieg założenia PEG jest procedurą endoskopową, która zazwyczaj przebiega sprawnie i jest stosunkowo bezpieczna dla pacjenta. Po odpowiednim przygotowaniu, które obejmuje między innymi ocenę stanu pacjenta i ewentualne badania dodatkowe, dochodzi do wprowadzenia gastroskopu – cienkiego, elastycznego przewodu z kamerą – do żołądka pacjenta przez jamę ustną. Następnie, przy użyciu endoskopu jako prowadnicy, lekarz wykonuje niewielkie nacięcie w skórze brzucha w odpowiednim miejscu. Przez to nacięcie wprowadzana jest specjalna sonda PEG, która zostaje następnie umieszczona w żołądku i przymocowana do jego ściany za pomocą specjalnego elementu mocującego (np. płytki lub zaczepu). Po upewnieniu się, że sonda jest prawidłowo umieszczona i stabilna, jest ona wyprowadzana na zewnątrz przez powłoki brzuszne, a skóra wokół niej jest opatrywana. Pacjenci często mogą wrócić do domu w dniu zabiegu lub w kolejnej dobie, co świadczy o minimalnej inwazyjności tej procedury.
Metody wprowadzania PEG
Istnieje kilka technik wprowadzania sondy PEG, które różnią się sposobem stabilizacji żołądka i prowadzenia sondy. Jedną z najczęściej stosowanych jest metoda Ponsky’ego-Gauderera, znana również jako technika „pull-string” (ciągnij za sznurek). Polega ona na tym, że po wprowadzeniu gastroskopu i zlokalizowaniu miejsca wkłucia, przez światło endoskopu przeciąga się przez żołądek specjalną nić, która następnie jest chwytana przez wprowadzony przez powłoki brzuszne przyrząd i wyciągana na zewnątrz. Następnie do tej nici mocuje się sondę PEG, która jest przeciągana przez ścianę brzucha i żołądek do jego wnętrza. Inne metody to metoda Sachsa-Vine’a („push-guidewire”), która wykorzystuje prowadnik (drucik) do wprowadzenia sondy, metoda Russella (introducer), która stosuje specjalny przyrząd wprowadzający, oraz metoda Browna-Muellera (introducer with T-fastener), która również wykorzystuje przyrząd wprowadzający, ale dodatkowo mocuje żołądek za pomocą tzw. T-fastener. Wybór konkretnej metody zależy od preferencji lekarza oraz indywidualnych cech anatomicznych pacjenta. Warto również wspomnieć o PEG-jejunostomii (PEG-J/PEG-PEJ), która jest modyfikacją PEG, gdzie sonda podawana jest bezpośrednio do jelita cienkiego, omijając żołądek. Jest to rozwiązanie stosowane w przypadkach zwężenia odźwiernika lub u pacjentów z podwyższonym ryzykiem aspiracji treści żołądkowej.
Pielęgnacja i powikłania po PEG
Jak należy dbać o system PEG?
Prawidłowa pielęgnacja systemu PEG jest absolutnie kluczowa dla zapobiegania infekcjom i innym powikłaniom, a także dla zapewnienia komfortu pacjenta. Codzienna higiena miejsca wkłucia jest podstawą. Zaleca się codzienną wymianę opatrunku oraz dokładne czyszczenie rurki PEG i skóry wokół niej przy użyciu łagodnego środka dezynfekującego i jałowych gazików. Ważne jest, aby delikatnie obracać sondę PEG w miejscu wkłucia, aby zapobiec jej przyklejeniu się do tkanek. Należy również zwracać uwagę na wszelkie niepokojące objawy, takie jak zaczerwienienie, obrzęk, nadmierna wydzielina czy ból w okolicy stomii. Regularne przepłukiwanie sondy wodą po każdym podaniu pokarmu lub leków zapobiega jej zatkaniu. Pacjent lub jego opiekunowie powinni zostać dokładnie przeszkoleni w zakresie prawidłowej pielęgnacji PEG przed wypisem ze szpitala.
Możliwe skutki uboczne i powikłania
Chociaż zabieg PEG jest zazwyczaj bezpieczny, jak każda procedura medyczna, może wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi i powikłaniami. Do najczęstszych należą ból w miejscu wkłucia, który zazwyczaj jest łagodny i ustępuje po kilku dniach. Możliwe jest również wypadnięcie sondy PEG, zwłaszcza w początkowym okresie po zabiegu, zanim rana się zagoi. Inne powikłania mogą obejmować infekcje w miejscu wkłucia, objawiające się zaczerwienieniem, obrzękiem, gorączką, dreszczami lub ropną wydzieliną. Czasem mogą wystąpić podrażnienia skóry wokół stomii lub nadmierne krwawienie. Rzadziej zdarzają się powikłania ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty, zaparcia lub obrzęk brzucha. W przypadku wystąpienia nasilającego się bólu, gorączki, nadmiernego krwawienia lub jakichkolwiek innych niepokojących objawów, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Należy również pamiętać, że mity dotyczące rakotwórczości PEG są nieprawdziwe. Potencjalne zanieczyszczenie niektórych produktów PEG 1,4-dioksanem, który jest substancją zakazaną w kosmetykach, nie ma związku z bezpieczeństwem samego zabiegu PEG czy materiału, z którego wykonana jest sonda. PEG jest bezpieczny dla konsumentów i nie wykazuje działania mutagennego ani genotoksycznego.
Żywienie przez PEG – jak wygląda i jakie daje korzyści?
Żywienie przez PEG to metoda żywienia dojelitowego, która pozwala na dostarczenie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, witamin i minerałów bezpośrednio do żołądka, omijając jamę ustną i przełyk. Proces ten może odbywać się na kilka sposobów. Pacjenci mogą otrzymywać gotowe, specjalistyczne diety w formie płynnej, które są zbilansowane pod względem zawartości makro- i mikroskładników. Podawanie pokarmu może odbywać się metodą bolusów, czyli poprzez podawanie określonej objętości diety w krótkim czasie, metodą grawitacyjną, gdzie płynna dieta jest podawana powoli dzięki sile grawitacji, lub z wykorzystaniem pompy perystaltycznej, która zapewnia precyzyjne i kontrolowane tempo podawania pokarmu. Żywienie przez PEG przynosi znaczące korzyści dla pacjentów. Przede wszystkim poprawia stan odżywienia i ogólne funkcjonowanie organizmu, co jest kluczowe dla rekonwalescencji i walki z chorobą. Jest to metoda bardziej efektywna niż żywienie przez zgłębnik nosowo-żołądkowy, ponieważ pozwala na podawanie większych objętości pokarmu i jest lepiej tolerowana przez pacjentów. Ponadto, żywienie przez PEG znacząco poprawia komfort życia pacjentów, eliminując dyskomfort związany z sondą nosową i umożliwiając swobodniejszą komunikację. Zmniejsza również liczbę powikłań związanych z niedożywieniem i poprawia odpowiedź organizmu na leczenie.
Nazywam się Jakub Cystel. Jestem pasjonatem tworzenia treści, które przyciągają uwagę i skłaniają do refleksji. W swojej pracy łączę kreatywność z rzetelnością, starając się dostarczać czytelnikom wartościowe informacje.
